Enkele mythes over honden

Er heersen veel misvattingen over honden en hondengedrag. Door deze misvattingen kan er miscommunicatie tussen hond en mens plaatsvinden. Soms loopt dit uit op onduidelijkheid, onnodige conflicten en in extreme gevallen wordt de hond zelfs onrecht aangedaan. Enkele mythes:

Honden kwispelen met hun staart wanneer ze blij zijn

Dit is de oudste en meest gehoorde mythe over honden. Honden kunnen op verschillende manieren kwispelen en daarmee verschillende emoties laten zien. Een kwispelende hond is dus zeker niet per se een blije hond. De staart is een essentieel onderdeel van het communicatiesysteem van de hond; de hoogte, beweging, snelheid en spanning in de staart zijn allemaal belangrijke factoren. Een lage tot middelhoge kwispel kan bijvoorbeeld betekenen dat een hond ontspannen of ongerust is, terwijl een hoge staart die sneller kwispelt kan betekenen dat een hond blij of opgewonden is of juist alert. Om een compleet beeld te krijgen, moet de staart samen met het lichaam gelezen worden. De richting van de kwispelbeweging lijkt ook significant te zijn.

Honden kijken schuldig als ze weten dat ze iets fouts hebben gedaan

Dit is ook een veelvoorkomende mythe. Snel zoeken op YouTube levert al gauw tientallen clips op van schijnbaar grappige ‘schuldig’ kijkende honden met een lage lichaamshouding. Ze wenden hun blik af, waarbij veel oogwit, ook wel ‘whale eye’ genoemd, wordt getoond. Deze honden zul je vaak zien grijnzen, een poot optillen en op hun zij of rug rollen. Of ze kruipen met de staart tussen de benen richting de eigenaar bij wie ze proberen de handen of het gezicht te likken. Deze vertoningen, vaak verward met schuldgevoel, zijn in feite conflictvermijdende gedragingen – een kalmerende reactie op de stem, de gezichtsuitdrukking en lichaamstaal van de eigenaar. Sommige hondeneigenaren zeggen dat hun hond schuldig kijkt wanneer ze thuis komen, zonder ook maar het bewijs gezien te hebben van een geplunderde afvalbak, een kapot gescheurd kussen of ander wangedrag. Dit gedrag kan verklaard worden door associatief leren, het proces waarbij een hond leert dat een bepaald gedrag een specifiek gevolg heeft. Denk bijvoorbeeld aan een reprimande of een andere straf. Dus de volgende keer als Fido naar je kijkt met die “schuldige blik”, dan is de kans groot dat hij eigenlijk wil zeggen ‘Je ziet er eng uit, wil je alsjeblieft niet zo tegen me schreeuwen?’

Honden zijn wolven en daarom moeten ze ook als wolven behandeld worden

De aanname dat honden, omdat ze van de wolf afstammen, ook als wolven behandeld zouden moeten worden is niet meer van deze tijd. Honden met wolven vergelijken is hetzelfde als mensen met chimpansees vergelijken, want de genetische afstand tussen deze soorten – een maatstaf om genetische verschillen tussen soorten te meten – is ruwweg hetzelfde. Terwijl mensen en chimpansees veel overeenkomstige gedragingen kennen, zijn mensen toch duidelijk anders en dat geldt ook voor honden en wolven. Hoewel honden genen delen met wolven en ook nog steeds juveniele kenmerken in zich dragen van de voorouderlijke wolven, hebben honden zich als soort geëvolueerd en gespecialiseerd. Ondanks de overeenkomsten is het gedrag van honden anders dan dat van wolven en hebben ze hun eigen niche gevonden.

Honden zijn dominant en proberen zich te laten gelden bij hun eigenaar en andere honden

Het idee van dominantie bij wolven en dus ook bij honden is grotendeels vervangen door een modernere manier van denken, gebaseerd op bewijzen die geleverd zijn door gedragswetenschappelijke onderzoeken gedurende de afgelopen 25 jaar. Terwijl de wetenschap het allang heeft afgewimpeld, blijft het idee van dominantie nog hardnekkig bestaan in de hoofden van velen, mede door populariteit van de op dominantie gerichte trainers in de media. Helaas heeft dit ertoe geleid dat onze beste vriend, de hond, vaak verkeerd begrepen wordt. Waarbij alles wordt bestempeld als dominant; opspringen, aan de lijn trekken, op bed slapen, eten stelen, weerstand tegen trimmen. De aversieve (harde) trainingsmethoden die vaak geassocieerd worden met de dominantie ideologie staan erom bekend dat ze potentieel stress en trauma veroorzaken. Ze zorgen ervoor dat een hond in zichzelf keert of, nog erger, agressie in zal zetten. Uiteindelijk komt het er op neer dat het de relatie tussen hond en mens beschadigt. Deze mythe heeft onze honden veel onrecht aangedaan.

Sommige honden hebben een ‘will to please’

Deze mythe is sterk geworteld in het antropomorfisme – simpel gezegd, we hebben de neiging om menselijke eigenschappen aan niet-menselijke wezens toe te kennen en dan met name aan onze huisdieren. Honden komen niet ter wereld met een aangeboren verlangen om mensen te behagen, maar in plaats daarvan worden ze wel gemotiveerd door aandacht, voer, complimenten, speeltjes en spel of iedere andere prettige beloning. Uiteindelijk zullen honden ontdekken wat voor hen een voordeel oplevert en hoe ze dat kunnen bereiken. Sommige honden zijn meer gemotiveerd dan anderen en zullen harder werken voor een beloning, en van deze honden wordt dan vaak gezegd dat ze een ‘will to please’ hebben.

Je kunt een oude hond geen nieuwe kunstjes leren

Er is geen bewijs om te suggereren dat oudere honden geen nieuwe cues of gedragingen kunnen leren, en reeds bestaande gedragingen hoeven geen belemmering te vormen om nieuwe gedragingen te leren. Honden hebben gedurende hun hele leven zowel mentale als fysieke stimulatie nodig. Zolang de hond gezond is, lekker in zijn vel zit en geen pijn heeft en plezier heeft in korte trainingssessies, dan is er geen reden waarom hij geen nieuwe kunstjes kan leren. Zorg er wel voor dat je vriendelijke, positieve bekrachtiging (beloning) gebruikt en je niet je eigen wil opdringt aan je oudere hond wanneer hij geen interesse toont of de training lijkt te willen ontlopen.

Honden die grommen zijn agressief

Grommen is een reactie op een waargenomen bedreiging. Het betekent dat het waarschijnlijk kan gaan escaleren naar agressie als de dreiging doorgaat. Grommen kan in veel verschillende contexten voorkomen en het betekent niet dat een hond automatisch als agressief bestempeld kan worden.

• Een hond kan grommen omdat hij pijn heeft en niet aangeraakt wil worden.
• Een rustige, oudere hond kan grommen naar een onstuimige, drukke pup die graag wil spelen.
• Een aangelijnde hond kan grommen als hij wordt bestormd door een loslopende hond.
• Een nerveuze hond of een hond met een gebrek aan positieve ervaringen met honden of mensen in zijn jonge leven kan grommen in een voor hem moeilijke situatie.

Grommen is een waarschuwingssysteem (communicatie) wat vooraf gaat aan snappen en bijten – dit zijn gedragingen die als laatste redmiddel worden ingezet als een hond al eerder zonder resultaat en op niet agressieve wijze heeft geprobeerd iets duidelijk te maken. Sommige honden die hebben geleerd dat ontwijkende strategieën hen voorheen niet uit de problemen hebben geholpen, zullen eerder overgaan tot grommen en een agressieve houding zodra ze met een potentiële dreiging te maken hebben. Sommige honden grommen tijdens het spelen, de zgn. ‘speelgrom’. Dit is prima zolang het spel niet uit de hand loopt door toenemende opwinding en het grommen niet escaleert.

Van trekspelletjes worden honden agressief

Dit is een andere populaire mythe die je misschien zelfs in boeken bent tegen gekomen in het verleden. Echter, recent onderzoek door gedragswetenschappers aan de Universiteit van Bristol bevestigt deze theorie niet. Eén onderzoek toont ook aan dat de veronderstelling dat je als eigenaar het spel altijd moet winnen niet relevant is. Een trekspelletje zal je hond niet aanmoedigen agressief te worden, maar om te voorkomen dat het spel uit de hand loopt is het wel belangrijk je hond enige beheersing aan te leren door pakken en loslaten op cue te zetten. Wild spelen en stoeien met puppy’s is niet aan te bevelen omdat je daarmee het wilde spel met andere honden en mensen aanmoedigt.

Troosten van een bange hond werkt belonend en zal de angst versterken

Tot voor kort, geloofde men nog dat het troosten van een hond die bang is – voor bijvoorbeeld vuurwerk, onweer, verkeer, andere honden etc. – zou kunnen werken als een bekrachtiger met als gevolg dat de angst in stand gehouden wordt of zelfs verergert. Echter, ook dit is door recent onderzoek weerlegt. Alle honden zijn verschillend en voor sommige zorgt de aanwezigheid en geruststelling van de eigenaar ervoor dat ze beter met de situatie om kunnen gaan als ze bang zijn. Kalm en ontspannen geruststellen met weinig ophef zal voorkomen dat je jouw angst op je hond spiegelt, dus probeer vooral zelf ook rustig te blijven.

          Neem je bange hond serieus.

Honden kunnen net als mensen angsten hebben. Een hond kan bang zijn voor onweer, voor bepaalde mensen, voor bepaalde situaties, voor de dierenarts of hij is bang om alleen te zijn. Angst is een complexe emotie. Je kunt dit niet in een handomdraai veranderen.

          Kun je angst bij je hond belonen?

Met name rond de jaarwisseling heeft angst een grote impact op veel honden en hun eigenaren. Hondeneigenaren zijn bezorgd over hun hond en gaan dan op internet op zoek naar advies. Regelmatig zie je op het web het advies dat je een bange hond compleet moet negeren. Want als je aandacht schenkt aan de angst, dan zou je daarmee de angst versterken. Het wordt tijd die gedachte te ontkrachten, want helaas is dat advies niet juist. Inmiddels hebben we nieuwe inzichten verworven en weten we dat het anders ligt. We dienen ons te realiseren dat gedrag en emotie niet hetzelfde zijn, ook al zijn ze vaak wel aan elkaar verbonden. Gedrag kun je inderdaad versterken door het gedrag te belonen. De hond zal dan het gedrag vaker gaan vertonen. Maar emotie is geen gedrag. Je kunt een emotie niet bekrachtigen, dus ook angst niet. Je kunt een bang persoon (een mens of een hond, dat maakt niet uit) niet nóg banger maken door ze te troosten. In tegendeel, je biedt juist veiligheid en rust.

          Je hond steunen is juist goed

Angstige honden hebben baat bij jouw aanwezigheid, ook is wetenschappelijk aangetoond dat aanraking de angst vermindert. Een bange hond voelt zich gesteund en veilig bij jou. Men heeft ook ontdekt dat het aaien van een bange hond ervoor zorgt dat de aanmaak van het gelukshormoon oxytocine wordt gestimuleerd. Zoekt je bange hond contact en steun bij jou, dan is het dus juist goed om dat te geven.

          Troosten vs Steunen

De begrippen troosten en steunen worden vaak door elkaar gebruikt en het lijkt erop dat iedereen er een andere definitie op na houdt. Waar we in dit artikel op doelen is dat je de angst verzacht door je aanwezigheid en door aanraking. We bedoelen daarmee niet dat je je hond enorm moet gaan betuttelen (‘ahhh koeshie koeshie’) en jezelf anders gaat gedragen dan normaal. Doe zoals je altijd doet en ben een stabiele baken wanneer je hond het even moeilijk heeft.

          Is angst besmettelijk?

Waar je als eigenaar wel op moet letten is jouw eigen houding en emoties. Je kunt angst niet bekrachtigen, maar je kunt jouw angst wel overbrengen op je hond. Honden zijn gevoelig voor onze emoties en als wij bang of gestrest zijn dan zullen ze dat zeker oppikken.

Stel je voor, je loopt door een donker bos. Normaal ben je niet bang voor het donker, maar nu loop je hier met iemand die dat juist wel is! Deze persoon hoort ieder geluidje en schrikt om de haverklap van verdachte schaduwen en dieren die plotseling tevoorschijn komen. Jouw hart zal op een gegeven moment echt wat sneller gaan kloppen dan normaal, je begint je steeds minder op je gemak te voelen. Een ander voorbeeld van besmettelijke angst is massahysterie. Er hoeven op straat maar een paar mensen bang één kant op te rennen en je gaat vanzelf in blinde paniek mee rennen, ook al weet je niet eens waarom of waarvoor.

          Stress beperkt het leren

Leerprocessen worden stilgelegd bij een hond die in overlevingsmodus gaat. Als een hond doodsbang is, heeft trainen dan ook weinig zin. Je zult er dan eerst voor moet zorgen dat de prikkel wordt weg genomen of dat deze niet meer eng is door    bijvoorbeeld de afstand te vergroten tot die prikkel.